Τον Φεβρουάριο του 1975, μια ομάδα γενετιστών συγκεντρώθηκε σε μια μικρή πόλη στην κεντρική ακτή της Καλιφόρνιας για να αποφασίσει εάν η εργασία της θα επιφέρει το τέλος του κόσμου. Αυτοί οι ερευνητές είχαν μόλις αρχίσει να εξερευνούν την επιστήμη της γενετικής μηχανικής, τον χειρισμό του DNA για τη δημιουργία οργανισμών που δεν υπήρχαν στη φύση και δεν ήταν βέβαιοι για το πώς αυτές οι τεχνικές θα επηρέαζαν την υγεία του πλανήτη και τους ανθρώπους του. Έτσι, αποσύρθηκαν σε ένα παράκτιο καταφύγιο που ονομάζεται Asilomar, ένα όνομα που έγινε συνώνυμο με τις κατευθυντήριες γραμμές που καθορίστηκαν σε αυτήν τη συνάντηση, ένα αυστηρό ηθικό πλαίσιο που στόχευε να διασφαλίσει ότι η βιοτεχνολογία δε θα φέρει την αποκάλυψη.
Σαράντα δύο χρόνια μετά, μια άλλη ομάδα επιστημόνων συγκεντρώθηκε στο Asilomar για να εξετάσει ένα παρόμοιο πρόβλημα. Αλλά αυτή τη φορά, η απειλή δεν ήταν βιολογική. Ήταν ψηφιακή. Τον Ιανουάριο, οι κορυφαίοι ερευνητές τεχνητής νοημοσύνης στον κόσμο, περπάτησαν στους ίδιους παραλιακούς δρόμους συζητώντας το διαρκώς επιταχυνόμενο πεδίο τους και το ρόλο που θα παίξει στη μοίρα της ανθρωπότητας. Ήταν ένα ιδιωτικό συνέδριο – το τεράστιο της σημασίας του θέματος άξιζε κάποια ιδιωτικότητα, αλλά τις τελευταίες ημέρες, οι διοργανωτές κυκλοφόρησαν διάφορα βίντεο από τις ομιλίες του συνεδρίου και ορισμένοι από τους συμμετέχοντες ήταν πρόθυμοι να συζητήσουν τις εμπειρίες τους, ρίχνοντας φως στον τρόπο που οι ερευνητές της ΤΝ βλέπουν τον τομέα τους ως απειλή.
Ναι, συζήτησαν το ενδεχόμενο μιας υπερ-νοημοσύνης που θα μπορούσε με κάποιο τρόπο να ξεφύγει από τον ανθρώπινο έλεγχο και στο τέλος του μήνα, οι διοργανωτές του συνεδρίου παρουσίασαν ένα σύνολο κατευθυντήριων γραμμών, που υπογράφεται από τους συμμετέχοντες και άλλες εξέχουσες προσωπικότητες στην ΤΝ, με στόχο να αποτραπεί αυτή η πιθανή δυστοπία. Αλλά οι ερευνητές στο Asilomar ανησυχούν επίσης και για πιο άμεσα ζητήματα: την επίδραση της ΤΝ στην οικονομία.
«Ένας από τους λόγους που δε μου αρέσουν οι συζητήσεις για την υπερ-νοημοσύνη είναι γιατί αποσπούν την προσοχή από ό, τι είναι πραγματικό», λέει ο Oren Etzioni, Διευθύνων Σύμβουλος του Ινστιτούτου Allen για την Τεχνητή Νοημοσύνη, που παρακολούθησε το συνέδριο. «Όπως είπε ο ποιητής, έχε λιγότερα φανταστικά προβλήματα και περισσότερα πραγματικά.»
Σε μια εποχή που η προεδρία Trump υπόσχεται να κάνει την Αμερική μεγάλη ξανά επαναφέροντας θέσεις εργασίας παλαιάς σχολής στον κατασκευαστικό τομέα, οι ερευνητές της ΤΝ δεν τον παίρνουν και πολύ στα σοβαρά. Ξέρουν ότι αυτές οι θέσεις εργασίας δε θα επιστρέψουν ποτέ, κυρίως χάρη στην έρευνά τους, η οποία θα εξαλείψει τόσα πολλά άλλα είδη θέσεων εργασίας στα επόμενα χρόνια. Στο Asilomar, μελέτησαν την πραγματική οικονομία των ΗΠΑ, τους πραγματικούς λόγους υποδαύλισης της μεσαίας τάξης. Το πρόβλημα δεν είναι η μετανάστευση – κάθε άλλο. Το πρόβλημα δεν είναι οι μετεγκαταστάσεις ή οι φόροι ή η νομοθεσία. Το πρόβλημα είναι η τεχνολογία.
Οργή ενάντια στις μηχανές
Στις ΗΠΑ, ο αριθμός των θέσεων εργασίας στον κλάδο των κατασκευών κορυφώθηκε το 1979 και από τότε μειώθηκε σταθερά. Την ίδια στιγμή, η βιομηχανοποίηση έχει αυξηθεί σταθερά, με τις ΗΠΑ σήμερα να παράγουν περισσότερα αγαθά από οποιαδήποτε άλλη χώρα, με εξαίρεση την Κίνα. Τα μηχανήματα δεν παίρνουν απλώς τη θέση του ανθρώπου στη γραμμή συναρμολόγησης. Κάνουν καλύτερη δουλειά. Και όλα αυτά πριν το επερχόμενο κύμα της ΤΝ διευρυνθεί σε τόσο πολλούς άλλους τομείς της οικονομίας. «Ανησυχώ λιγότερο με τα σενάρια τύπου Εξολοθρευτής», δήλωσε ο οικονομολόγος Andrew McAfee του MIT την πρώτη μέρα εργασιών στο Asilomar. «Αν συνεχιστούν οι σημερινές τάσεις, οι άνθρωποι θα ξεσηκωθούν πολύ πριν το κάνουν οι μηχανές.»
Ο McAfee επεσήμανε πρόσφατα συλλεγμένα δεδομένα που δείχνουν μια απότομη πτώση στη δημιουργία θέσεων εργασίας για τη μεσαία τάξη από το 1980 και μετά. Τώρα, οι περισσότερες νέες θέσεις εργασίας βρίσκονται είτε στο πολύ χαμηλό άκρο της κλίμακας αμοιβών είτε στο πολύ υψηλό. Υποστήριξε επίσης ότι οι τάσεις αυτές είναι αναστρέψιμες, ότι η βελτίωση της εκπαίδευσης και η μεγαλύτερη έμφαση στην επιχειρηματικότητα και την έρευνα μπορεί να βοηθήσουν στην τροφοδότηση νέων κινητήριων δυνάμεων ανάπτυξης, ότι οι οικονομίες έχουν ξεπεράσει την άνοδο των νέων τεχνολογιών και στο παρελθόν. Αλλά μετά την ομιλία του, στους διαδρόμους του Asilomar, ήταν τόσοι πολλοί οι ερευνητές που τον προειδοποίησαν ότι η επερχόμενη επανάσταση στην ΤΝ θα εξαλείψει πολύ περισσότερες θέσεις εργασίας και πολύ πιο γρήγορα από ό,τι ανέμενε.
Πράγματι, η αύξηση των αυτοκινήτων και των φορτηγών χωρίς οδηγό είναι μόνο η αρχή. Νέες τεχνικές ΤΝ είναι έτοιμες να επανεφεύρουν τα πάντα από την παραγωγή μέχρι την υγειονομική περίθαλψη και τη Wall Street. Με άλλα λόγια, δεν είναι μόνο οι θέσεις εργασίας των χαρτογιακάδων που η ΤΝ θέτει σε κίνδυνο. «Πολλοί από τους κορυφαίους στον τομέα αυτό ήρθαν και μου είπαν: “Νομίζω ότι το υποτιμάς όλο αυτό. Νομίζω ότι υποτιμάς τον ρυθμό της αλλαγής”», μας είπε ο McAfee.
Αυτή η απειλή κάνει πολλούς στοχαστές να αρέσκονται στην ιδέα ενός καθολικού βασικού εισοδήματος, ενός εγγυημένου μισθού διαβίωσης που καταβάλλεται από την κυβέρνηση σε όσους μείνουν έξω από το εργατικό δυναμικό. Αλλά ο McAfee πιστεύει ότι αυτό θα κάνει το πρόβλημα χειρότερο, διότι θα εξαλείψει το κίνητρο για την επιχειρηματικότητα και για όποια άλλη δραστηριότητα θα μπορούσε να δημιουργήσει νέες θέσεις εργασίας καθώς οι παλιές θα μαραζώνουν. Άλλοι αμφισβητούν τις ψυχολογικές επιπτώσεις της ιδέας. «Ένα καθολικό βασικό εισόδημα δε δίνει στους ανθρώπους αξιοπρέπεια ή δεν τους προστατεύει από την πλήξη και τη φαυλότητα», λέει ο Etzioni.
Επίσης, στο μυαλό των ερευνητών βρισκόταν η ρύθμιση της ίδιας της ΤΝ. Κάποιοι φοβούνται ότι μετά τη συμπίεση της μετανάστευσης, η οποία θα βάλει φρένο στο είδος της επιχειρηματικότητας το οποίο ζητά ο McAfee, ο Λευκός Οίκος θα κινηθεί προς τη συγκράτηση της αυτοματοποίησης και της τεχνητής νοημοσύνης. Αυτό θα αποτελούσε άσχημα νέα για τους ερευνητές της ΤΝ, αλλά και για την οικονομία. Αν ο μετασχηματισμός της ΤΝ επιβραδυνθεί στις ΗΠΑ, πολλοί υποπτεύονται πως θα επιταχυνθεί σε άλλα μέρη του κόσμου, βάζοντας τις αμερικανικές θέσεις εργασίας σε ακόμα μεγαλύτερο κίνδυνο λόγω του παγκόσμιου ανταγωνισμού.
Στο τέλος, κανείς δεν έφυγε από το Asilomar με έναν σίγουρο τρόπο για την αποτροπή της οικονομικής αναταραχής. «Όποιος κάνει σίγουρες προβλέψεις για οτιδήποτε έχει να κάνει με το μέλλον της τεχνητής νοημοσύνης είτε αστειεύεται, είτε κοροϊδεύει τον εαυτό του», λέει ο McAfee.
Μετά από αυτό, οι ερευνητές εκφράζουν την πρόθεση να βρουν μια απάντηση. «Οι άνθρωποι επεξεργάζονται τις ανησυχίες με διαφορετικούς τρόπους. Αλλά δεν έχω συναντήσει έναν ερευνητή της ΤΝ που να μην ενδιαφέρεται», λέει ο Etzioni. «Οι άνθρωποι είναι προσεκτικοί». Αλλά αισθάνονται σίγουροι ότι η παρεμπόδιση της ανάπτυξης της ΤΝ δεν είναι η απάντηση. Δεν είναι επίσης εφικτό-όπως δεν είναι εφικτό και να φέρουμε πίσω τις παλιές θέσεις εργασίας στις κατασκευές.