Ο Peter Thiel είχε μια πολύ καλή χρονιά. Συνέτριψε το Gawker, οδήγησε τον Trump-ισμό σε μια θριαμβευτική κατάληξη, και είναι τώρα έτοιμος να επηρεάσει τη νέα διοίκηση προς όφελός του. Ο εκλεγμένος πρόεδρος, δήλωσε o Thiel τον Οκτώβριο, “αντιλαμβάνεται τα μεγάλα πράγματα σωστά.” Δεν είναι ακόμα σαφές τι ακριβώς είναι αυτά τα «πράγματα» – Ο Thiel δημοσίως, υπήρξε ασαφής για τα σημεία της πολιτικής του ευθυγράμμισης με τον Ντόναλντ Τραμπ, αλλά και οι δύο μοιράζονται μια ορισμένη μεγαλομανία και μια περιφρόνηση για την κυβέρνηση, αλλά και μια στρεβλή άποψη για το τι σημαίνει να είναι κάποιος καλός και αξιοπρεπής άνθρωπος.
Στη Silicon Valley, ο Thiel είναι εδώ και καιρό επικριτικός ως προς τη δημοκρατία, την πολιτική ορθότητα και τις γυναίκες που έχουν υποστεί σεξουαλική κακοποίηση. Όπως ανέφερε η Guardian τον Οκτώβριο, ο Thiel ήταν ένας από τους συγγραφείς ενός βιβλίου που εκδόθηκε το 1995 και που χλεύαζε την “πολυπολιτισμικότητα” του Πανεπιστημίου Στάνφορντ, κατηγορούσε το κίνημα κατά των βιασμών ότι «δαιμονοποιεί τους άνδρες» και αναφερόταν στους βιασμούς μετά από ραντεβού σαν «καθυστερημένη μετάνοια». (Ο ίδιος έκτοτε ζήτησε συγγνώμη για τις “ωμά εκπεφρασμένες δηλώσεις” του, αλλά είναι πια δύσκολο να το πιστέψουμε, εξαιτίας της ενθουσιώδους υποστήριξής του προς τον Trump). «Η αληθινή πολυμορφία απαιτεί μια πολυμορφία ιδεών» έγραψε, «δεν είναι απλώς ένα μάτσο ομονοούντες ακτιβιστές που μοιάζουν με τη σκηνή στο μπαρ από τον Πόλεμο των άστρων”.
Ο Thiel έχει υποστεί ελάχιστες αρνητικές επαγγελματικές συνέπειες λόγω της υποστήριξής του στον Trump. Η Υ-Combinator ανακοίνωσε τον Οκτώβριο ότι ο Thiel θα παραμείνει ένας από τους εταίρους της, επικαλούμενη την ανάγκη να προστατευθεί η «πολυφωνία». Λίγες μέρες αργότερα, ο Mark Zuckerberg ανακοίνωσε ότι ο Thiel θα μείνει επίσης στο διοικητικό συμβούλιο του Facebook. «Δε μπορούμε να δημιουργούμε μια κουλτούρα που λέει ότι νοιάζεται για την πολυμορφία και στη συνέχεια να αποκλείουμε σχεδόν το ήμισυ της χώρας, επειδή υποστηρίζει έναν πολιτικό υποψήφιο”, έγραψε σε ένα σημείωμα προς το προσωπικό. “Υπάρχουν πολλοί λόγοι για τους οποίους κάποιος θα μπορούσε να υποστηρίξει τον Trump και που δεν αφορούν τον ρατσισμό, τον σεξισμό, την ξενοφοβία, ή την αποδοχή της σεξουαλικής επίθεσης”. Η εταιρεία του Thiel, η Palantir Technologies, μπορεί να έχασε πελάτες φέτος, αλλά σύμφωνα με το Buzzfeed News, αυτό οφείλεται -σύμφωνα με πληροφορίες- σε δυσαρέσκεια για τις υπηρεσίες της Palantir και όχι στις πολιτικές πεποιθήσεις του ιδιοκτήτη της. Υπήρξαν αντιδράσεις – το Project Include της Ellen Pao έληξε τη συνεργασία του με τη Υ Combinator λόγω του Thiel – αλλά η θέση υψηλού κύρους που διαθέτει στη Silicon Valley παραμένει σε μεγάλο βαθμό άθικτη.
Ο άρρωστος φιλελευθερισμός του Thiel – και η ανοχή του κλάδου τεχνολογίας σε αυτόν, μια χρονιά κατά την οποία το μέτρο της ανθρώπινης αξιοπρέπειας επαναπροσδιορίστηκε τρομακτικά- δεν αποτελούν κάποιου είδους ανωμαλία αλλά στοιχεία της, εδώ και δεκαετίες, μακράς καθόδου της Silicon Valley σε ηθική χρεοκοπία.
Η υπεύθυνη για τη διαταραχή κοινωνική τάξη, από παλιά πίστεψε ότι αποτελεί μέρος της διαδικασίας του να φέρεις στον κόσμο μια νέα εποχή. Στο μανιφέστο του, “Διακήρυξη της Ανεξαρτησίας του Κυβερνοχώρου” το 1995, ο John Perry Barlow απευθύνθηκε σε μεγάλο βαθμό στην κυβέρνηση, δηλώνοντας τον κυβερνοχώρο ως ελεύθερο από «τυραννίες που επιδιώκετε να μας επιβάλλετε». «Δεν έχετε κανένα ηθικό δικαίωμα να μας εξουσιάσετε, ούτε κατέχετε οποιεσδήποτε μεθόδους επιβολής τις οποίες έχουμε πραγματικό λόγο να φοβόμαστε», πρόσθεσε.
Το μανιφέστο του Barlow είναι αναμφισβήτητα μεγαλοπρεπές. «Δημιουργούμε ένα κόσμο που όλοι μπορούν να εισέλθουν χωρίς προνομία ή προκαταλήψεις που σχετίζονται με τη φυλή, την οικονομική δύναμη, τη στρατιωτική δύναμη, ή τον τόπο γέννησης τους» ανακοίνωσε. «Δημιουργούμε έναν κόσμο όπου ο καθένας, οπουδήποτε μπορεί να εκφράζει τις πεποιθήσεις του, όσο μοναδικές και αν είναι, χωρίς τον φόβο του να εξαναγκαστεί σε σιωπή ή συμμόρφωση». Αυτό ήταν κάτι περισσότερο από μια έκφραση εγωισμού. Ο Barlow υποστήριζε μια ηθική ιεραρχία και σε αυτή τη νέα τάξη πραγμάτων η Silicon Valley υπερείχε σε σχέση με τον κόσμο που είχε έρθει να μετασχηματίσει.
Τις απόψεις του Barlow έχουν έκτοτε επικαλεστεί οι πάντες, από τον Jeff Jarvis μέχρι τον Jaron Lanier και, φυσικά, τον Peter Thiel. Η ελεύθερη έκφραση, η ισονομία, η αξιοκρατία, αυτές είναι οι ηθικές θέσεις που η Silicon Valley έχει αγκαλιάσει από το ξεκίνημά της. Αλλά υπήρχε πάντα ένα αδιόρατο αντιδημοκρατικό ρεύμα στην Ουτοπία της Valley με το οποίο ο Thiel απλά συνέπλευσε.
Έναν χρόνο πριν ο Barlow κυκλοφορήσει το μανιφέστο του, οι θεωρητικοί Richard Barbrook και Andy Cameron αναγνώρισαν μια «ετερογενή ιδεολογία» που προκύπτει από την ετερόκλητη ποικιλία επιχειρηματιών και hackers στη Valley. Αυτή η «Καλιφορνέζικη Ιδεολογία», υποστήριξαν, εκπροσωπούσε «μια βαθιά πίστη στις δυνατότητες χειραφέτησης των νέων πληροφοριακών τεχνολογιών». Αλλά οι Barbrook και Cameron πίστευαν ότι ο δριμύς φιλελευθερισμός της Valley θα απέτρεπε την επίτευξη χειραφέτησης οποιουδήποτε άλλου εκτός από τους τεχνολογικούς μεγιστάνες: «Το ουτοπικό όραμα της Καλιφόρνια βασίζεται σε μια ηθελημένη τύφλωση ως προς τα άλλα, λιγότερο θετικά, χαρακτηριστικά της ζωής στη δυτική ακτή: τον ρατσισμό, τη φτώχεια και την υποβάθμιση του περιβάλλοντος».
Είχαν εντοπίσει μια πρώιμη εκδοχή του “τεχνολογισμού*” (solutionism) του Evgeny Morozov, τoν οποίo όρισε το 2013 ως «μια πνευματική παθολογία που αναγνωρίζει τα προβλήματα ως προβλήματα που βασίζονται μόνο σε ένα κριτήριο: το αν είναι «επιλύσιμα» με τη βοήθεια μιας ωραίας και καθαρής τεχνολογικής λύσης».
Συνδυάζοντας τον αριστερό ουτοπισμό με τις οικονομικές θεωρίες της δεξιάς, η Silicon Valley εξασφάλισε ότι το μεγάλο όραμα του Barlow θα μεταλλαχθεί τελικά στον τεχνολογισμό που κυριαρχεί στον κλάδο της τεχνολογίας σήμερα. Η ηθική σπάνια είναι ωραία και καθαρή. Δεν είναι αποτελεσματική και σίγουρα δε μεγιστοποιεί το κέρδος. Είναι πολύ πιο εύκολο να αφήσεις στην ησυχία της μια μπερδεμένη επιχείρηση.
Η ηθική αποστασιοποίηση της Silicon Valley ανέκυψε επανειλημμένα μέσα στο 2016. Στήριξε την ανοχή της Valley ως προς τον Thiel και οδήγησε επίσης δύο από τα μεγαλύτερα αστέρια της βιομηχανίας στο να αποτύχουν θεαματικά δημοσίως.
Η απροθυμία του Facebook να υιοθετήσει οτιδήποτε μοιάζει με πολιτική στάση αποδείχθηκε θείο δώρο για τους ιδιοκτήτες των ειδησεογραφικών sites με ψευδείς ειδήσεις κατά τη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας. Οι υπάρχουσες πολιτικές του site επιτρέπουν σε κάθε παλαβό με μια ιστοσελίδα να δημιουργεί μια σελίδα στο facebook και να τη διαφημίζει μαζί με όποια πολιτική υπερβολή γουστάρει. Οι viral δημοσιεύσεις αμφισβήτησαν την ακεραιότητα της δημοκρατικής διαδικασίας, κατηγόρησαν τη Χίλαρι Κλίντον για πώληση όπλων στον ISIS και υποστήριξαν ότι ο Πάπας Φραγκίσκος είχε δώσει την έγκρισή του στον Donald Trump. Το Buzzfeed News διαπίστωσε ότι αυτές οι ιστορίες, αν και εμφανώς ψευδείς, συνήθως είχαν μεγαλύτερη απήχηση στην πλατφόρμα από τις πραγματικές ειδήσεις, ιδιαίτερα κατά τις εβδομάδες που προηγήθηκαν των εκλογών.
Η δημοτικότητα των πλαστών ειδήσεων και η άρνηση του Facebook να ανακόψει την πορεία τους, προκάλεσε κάποιους Δημοκρατικούς να κατηγορήσουν το site πως διευκολύνει τη νίκη του Trump, κάτι το οποίο ο Zuckerberg απορρίπτει κατηγορηματικά. «Από όλο το περιεχόμενο στο Facebook, περισσότερο από το 99 τοις εκατό αυτών που βλέπουν οι άνθρωποι είναι αυθεντικό», έγραψε σε μια δημοσίευσή του. Η ιστοσελίδα θα αντιμετωπίσει το ζήτημα, πρόσθεσε, αλλά «η αναγνώριση της «αλήθειας» είναι περίπλοκη».
Για τον Zuckerberg και άλλα στελέχη του Facebook, το πρόβλημα των ψεύτικων ειδήσεων του site δεν έχει καμία πολιτική ή ηθική διάσταση. Είναι απλά θέμα ικανοποίησης των καταναλωτών που μπορεί να επιλυθεί με έναν αλγόριθμο. Το Facebook, όπως ο Zuckerberg μας δίδαξε φέτος, είναι μια εταιρεία τεχνολογίας, δεν είναι μια εταιρεία μέσων ενημέρωσης. Δεν αποτελεί αντικείμενό του η διαμόρφωση ηθικών κρίσεων.
Οι συνέπειες της απραξίας του Zuckerberg είναι πλέον σαφείς. Στις 4 Δεκεμβρίου, ένας άνδρας από τη Βόρεια Καρολίνα έφερε ένα γεμάτο όπλο στο Comet Ping Pong, στην Ουάσινγκτον, για να διερευνήσει μια θεωρία συνωμοσίας που ονομάζεται #Pizzagate στην οποία το Comet αποτελούσε κομβικό σημείο σε ένα κύκλωμα εμπορίας παιδιών οργανωμένου από μέλη του Δημοκρατικού Κόμματος. Η ιστορία διαδόθηκε μέσα από ψεύτικες ειδήσεις.
Αν ο Zuckerberg ζει σε άλλο ηθικό πλανήτη, τότε η ιδρυτής της Theranos, Elizabeth Holmes, κατοικεί στο δικό της σύμπαν. Φέτος πρωταγωνίστησε σε ένα περίεργο και ιδιαίτερα δημόσιο παιχνίδι ηθικής όταν η εταιρεία της, πρωτοπόρος στην τεχνολογία αιματολογικών τεστ, ουσιαστικά κατέρρευσε. Ο John Carreyrou της Wall Street Journal ανέφερε για πρώτη φορά το 2015 ότι η Theranos δε χρησιμοποιούσε τη δική της τεχνολογία για τη διεξαγωγή όλων των εργαστηριακών εξετάσεων που απαιτούνταν από τις συμβάσεις της. Γνωρίζουμε πλέον πως οι υποψίες του σχετικά με τους ισχυρισμούς για τη Holmes είναι σωστές. Μετά από 13 χρόνια επιχειρηματικής δραστηριότητας, η Theranos ακόμα δε διέθετε ένα λειτουργικό προϊόν. Οι ομοσπονδιακοί εισαγγελείς διεξάγουν έρευνα για απάτη από την εταιρεία και η κυβέρνηση απαγόρευσε στη Holmes να έχει στην ιδιοκτησία της ή να λειτουργεί ιατρικό εργαστήριο για τα επόμενα δύο χρόνια. Θυμωμένοι πρώην επενδυτές της τη μηνύουν, το ίδιο και οι ασθενείς. Ένας ισχυρίζεται πως το λανθασμένο αιματολογικό τεστ τον οδήγησε σε καρδιακή προσβολή.
Ήταν μια κλασική ιστορία ύβρεως για τη Silicon Valley: Η Holmes προσπάθησε να χτίσει μια εταιρεία βιοτεχνολογίας, παρόλο που γνωρίζει πολύ λίγα πράγματα για βιοτεχνολογία. Αυτό δεν είναι κάτι τόσο παράξενο, ο κόσμος είναι γεμάτος από 19χρονους πεπεισμένους για την ιδιοφυΐα τους, αλλά οι περισσότεροι δεν καταφέρνουν να πείσουν τους επενδυτές να διαθέσουν δισεκατομμύρια σε ένα προϊόν που δεν υπάρχει στην πραγματικότητα. Η Holmes πωλούσε υποσχέσεις και οι επενδυτές της δε ζήτησαν τίποτα περισσότερο, πεπεισμένοι από την ιδιοφυΐα της. Η Theranos ανακοίνωσε τον Οκτώβριο ότι θα κλείσει τις υπάρχουσες εγκαταστάσεις αιματολογικών τεστ, αλλά δε θα αποχωρήσει από το σκηνικό, όπως ούτε και η Holmes. Η εταιρεία, με τη Holmes ακόμα CEO, τώρα ισχυρίζεται ότι έχει εφεύρει “μια μικρογραφία υπερ-εργαστηρίου“. Όπως και η επιμονή του Zuckerberg ότι η εταιρεία του δεν ήταν υπεύθυνη για τους αλγόριθμους που επέτρεψαν στα ψέματα να ανθίσουν, έτσι και η Holmes περιέβαλε τον εαυτό της με την αλήθεια που θα ήθελε να πιστέψει. Όταν η λογική άρχισε να καταρρέει, απλώς τυλίχθηκε ακόμα πιο σφιχτά.
Οι τεχνολογικοί μεγιστάνες προσπαθούν να ξαναφτιάξουν τον κόσμο, αλλά φέτος ειδικά συμπεριφέρθηκαν σαν να μην μας οφείλουν καμία εξήγηση για τις αποφάσεις τους: Ο Peter Thiel κατέστρεψε ένα σημαντικό πρακτορείο ερευνητικών ειδήσεων. Το προσωπικό της Theranos ανταποκρίθηκε στην έρευνα του John Carreyrou φωνάζοντας «Γαμήσου, Carreyrou!» σε μια από τις συναντήσεις εργαζομένων της εταιρείας. Ο Zuckerberg απέκρουε την κριτική για μήνες, και μόλις πρόσφατα ανακοίνωσε ένα προσχέδιο για την αντιμετώπιση του προβλήματος των ψεύτικων ειδήσεων στο Facebook.
Εν τω μεταξύ, είμαστε αναγκασμένοι να ζούμε με τις συνέπειες των αποφάσεών τους: Τον Πρόεδρο Trump. Τους τραυματισμένους ασθενείς. Τους πλούσιους γυρολόγους και τους παραπλανημένους ψηφοφόρους. Για ποιο λόγο κάποιος από εμάς πρέπει να εμπιστευθεί το όραμα της Silicon Valley για το μέλλον μας;
Αν η Valley θέλει να δημιουργήσει κάτι άλλο πέρα από μια τεχνοκρατία που ευνοεί τους εξουσιαστές και τιμωρεί τους επικριτές τους, θα πρέπει να εμπλακεί με τον κόσμο που προσπαθεί να αλλάξει και να αναλάβει την μπερδεμένη επιχείρηση επανάκτησης της ηθικής ισορροπίας της. Οι αλγόριθμοι δεν μπορούν να λύσουν τα πάντα.
*τεχνολογισμός (solutionism): η πίστη πως όλα μπορούν να λυθούν μέσω της τεχνολογίας