Ενώ η προοπτική προεδρίας του Donald Trump είναι τρομακτική, ίσως το εξής να είναι ακόμα πιο τρομακτικό: το Facebook θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει τις άνευ προηγουμένου δυνάμεις του για να καθοδηγήσει τις προεδρικές εκλογές εναντίον του – και μάλιστα οι υπάλληλοι του κοινωνικού δικτύου, φαίνεται να έχουν συζητήσει ανοιχτά για το αν θα έπρεπε να κάνουν κάτι τέτοιο.
Όπως ανέφερε την Παρασκευή (15/04/16) η Gizmodo, «Τον περασμένο μήνα, μερικοί υπάλληλοι του Facebook χρησιμοποίησαν μια δημοσκόπηση της εταιρείας για να ρωτήσουν [τον ιδρυτή του Facebook Mark] Zuckerberg εάν θα έπρεπε η εταιρεία να προσπαθήσει “να βοηθήσει στην αποτροπή της διακυβέρνησης του Trump το 2017”.»
Οι υπάλληλοι του Facebook πιθανόν απλώς να εκφράζουν τον φόβο που έχουν εκατομμύρια Αμερικανών απέναντι στον δημαγωγό των Ρεπουμπλικάνων. Κι ενώ δεν υπάρχουν καθόλου στοιχεία πως η εταιρεία σχεδιάζει να κινηθεί εναντίον του Trump, η εκτός πραγματικότητας ικανότητα που έχει το κοινωνικό δίκτυο να χειραγωγήσει εκατομμύρια ανθρώπους με μια απλή διαμόρφωση του αλγορίθμου του, αποτελεί σοβαρό λόγο ανησυχίας.
Το γεγονός πως ένας γίγαντας του διαδικτύου όπως το Facebook ή η Google θα μπορούσαν να επηρεάσουν την έκβαση των εκλογών βασισμένοι σε κρυφές αλλαγές στον κώδικά τους, αποτελεί υποθετικό σενάριο για χρόνια (υπήρξε ακόμα και σχετικό κομμάτι της πλοκής στην τωρινή σαιζόν του House of Cards). Ο καθηγητής της Νομικής του Harvard, Jonathan Zittrain, εξήγησε το 2010 πώς «το Facebook θα μπορούσε να κρίνει το αποτέλεσμα των εκλογών χωρίς καν να το ανακαλύψει κάποιος», μέσα από ένα τεστ που ο γίγαντας της τεχνολογίας διεξήγαγε κρυφά, το οποίο λέγεται πως ήταν ικανό να αυξήσει το ποσοστό των ενεργών ψηφοφόρων της χώρας κατά 340.000 την ημέρα των εκλογών, απλώς εμφανίζοντας στους χρήστες μια φωτογραφία από κάποια επαφή τους στην οποία θα αναγράφονταν οι λέξεις «Εγώ ψήφισα».
Το Facebook επανέλαβε αυτό το πείραμα με την ακούσια συμμετοχή των πολιτών σε μεγαλύτερη κλίμακα κατά την διάρκεια των εκλογών του 2012. Αν και το πείραμα δεν ήταν υπέρ κάποιου υποψηφίου, η προοπτική αυτού του είδους η δύναμη να χρησιμοποιηθεί για να χειραγωγηθούν οι ψηφοφόροι, μετατράπηκε σε τόσο έκδηλη ανησυχία, που η COO του Facebook, Sheryl Sandberg, δήλωσε το 2014, «Θέλω να είμαι ξεκάθαρη – το Facebook δεν μπορεί να ελέγξει συναισθήματα και δεν θα προσπαθήσει να ελέγξει συναισθήματα.» Πρόσθεσε: «Το Facebook δεν θα προσπαθούσε ποτέ να ελέγξει τις εκλογές».
Τα σχόλια της έγιναν ακριβώς μετά από την δημοσιοποίηση μιας επίμαχης μελέτης που διεξήχθη από το Facebook, η οποία έδειξε πως, όντως, η εταιρεία είχε χειραγωγήσει κρυφά τα συναισθήματα σχεδόν 700.000 ανθρώπων.
Περίπου το 78% των Αμερικανών έχουν κάποιο είδος προφίλ σε ένα κοινωνικό δίκτυο. Η κυριαρχία του Facebook στην καθημερινότητα των Αμερικανών και το γεγονός πως η πλειοψηφία των ανθρώπων μαθαίνουν τις ειδήσεις από αυτό, περισσότερο απ’ οποιαδήποτε άλλη πηγή, σημαίνει πως η επιρροή της εταιρείας στις εκλογές είναι μεγαλύτερη απο ποτέ. Με κάθε χρονιά που περνάει, η πιθανότητα του γίγαντα του διαδικτύου να επηρεάσει τις εκλογές, γίνεται όλο και μεγαλύτερη.
Νωρίτερα αυτή την χρονιά, η Guardian δημοσίευσε ένα άρθρο σχετικά με τον θησαυρό δεδομένων που διαθέτει το Facebook για εκατομμύρια ψηφοφόρους και τον τρόπο με τον οποίο ήδη επιτρέπει σε υποψήφιους της προεδρίας των Η.Π.Α να τα εκμεταλλευτούν ποικιλοτρόπως:
Το Facebook, το οποίο την Τετάρτη (13/04/16) δήλωσε σε επενδυτές πως «είμαστε ενθουσιασμένοι όσον αφορά την πελατειακή στόχευση», δεν επιτρέπει στους υποψήφιους να εντοπίσουν μεμονωμένους χρήστες. Αλλά τώρα πια επιτρέπει στις προεδρικές εκστρατείες να ανεβάζουν τις ογκώδεις λίστες τους με διευθύνσεις e-mail και αρχεία που αφορούν τους ψηφοφόρους τους – τα οποία συμπεριλαμβάνουν πολιτικές συνήθειες, πραγματικά ονόματα, διευθύνσεις κατοικίας και αριθμούς τηλεφώνων – στο διαφημιστικό δίκτυο της εταιρείας. Έπειτα η εταιρεία [το Facebook] θα αντιστοιχίσει τους ψηφοφόρους με τους λογαριασμούς τους στο Facebook, καθώς μπορεί να παρακολουθεί κάθε άτομο ξεχωριστά καθώς αυτό μετακινείται από μια εκλογική περιφέρεια σε κάποια άλλη, αυξάνοντας έτσι τον όγκο των χρήσιμων δεδομένων.
Επίσης, σε ένα άρθρο του Politico Magazine με τίτλο: «Πώς η Google θα μπορούσε να παραποιήσει τις εκλογές του 2016», ο ερευνητής ψυχολόγος Robert Epstein περιέγραψε πως σε μια μελέτη την οποία συνυπέγραψε και εξέδωσε στο επιστημονικό περιοδικό «Proceedings of the National Academy of Sciences» απέδειξε ότι «Ο αλγόριθμος αναζήτησης της Google μπορεί εύκολα να αλλάξει τις προτιμήσεις των αναποφάσιστων ψηφοφόρων κατά 20% ή και παραπάνω – μέχρι και 80% σε κάποιες δημογραφικές ομάδες – χωρίς να γνωρίζει σχεδόν κανείς ότι χειραγωγείται.»
Όπως αναφέρει ο Epstein, μεγάλο κομμάτι της χειραγώγησης δεν γίνεται οικειοθελώς: τα αποτελέσματα αναζήτησης της Google επηρεάζονται από το πόσο δημοφιλείς είναι οι αναζητήσεις άλλων και οι αλγόριθμοι αλλάζουν συνεχώς για ποικίλους λόγους. Κάποιες τροποποιήσεις οι οποίες επηρεάζουν το τι βλέπουν οι άνθρωποι σχετικά με τα πολιτικά δρώμενα μπορεί να μην είναι αποτέλεσμα κακόβουλων μηχανικών οι οποίοι έχουν ως στόχο να αλλάξουν τις πολιτικές πεποιθήσεις της χώρας. Ωστόσο, η προοπτική για να συμβεί κάτι τέτοιο είναι εκεί – και το ίδιο ρίσκο υπάρχει και με το Facebook.
Σίγουρα, πολλές εταιρείες στο παρελθόν, συμπεριλαμβανομένων ραδιοτηλεοπτικών φορέων και οργανισμών μαζικής ενημέρωσης, έχουν χρησιμοποιήσει την απέραντη δύναμή τους για να επηρεάσουν εκλογές με κάθε πιθανό τρόπο, είτε αυτό συμβαίνει μέσω χρημάτων, διαφημίσεων, άρθρων ή απλώς με τον τρόπο που παρουσιάζουν τις ειδήσεις. Αλλά ποτέ μια εταιρεία δεν είχε τόσο μεγάλη επιρροή πάνω σε τόσο τεράστιο κομμάτι του πληθυσμού – 40% ολόκληρης της κυκλοφορίας των ειδήσεων τώρα πια προέρχεται από το Facebook – έχοντας ταυτόχρονα την ικανότητα να επιχειρήσει αόρατες αλλαγές.
Όπως ανέφερε η Gismodo, δεν υπάρχει κανένας νόμος που να αποτρέπει το Facebook από το να κάνει κάτι τέτοιο εάν το επιθυμεί. «Το Facebook μπορεί να προωθήσει ή να αποκλείσει οποιοδήποτε περιεχόμενο θελήσει» σύμφωνα με τον καθηγητή του UCLA, Eugene Volokh. «Το Facebook έχει δικαίωμα στην Πρώτη Τροπολογία όπως και η New York Times. Μπορούν να αποκλείσουν τον Trump τελείως εάν το θέλουν. Είτε τον αποκλείουν, είτε τον προωθούν.»
Εκείνοι οι οποίοι αισθάνονται απέχθεια προς την ξενοφοβία του Trump, την άξεστη και ασταθή συμπεριφορά του, μπορεί να καλωσορίζουν αυτή την εξέλιξη. Αλλά το να έχει μία οργάνωση τα μέσα να καθοδηγήσει τις εκλογές προς μία ή άλλη κατεύθυνση, είναι μια επικίνδυνη καινοτομία. Εφόσον ξεκινήσει θα είναι δύσκολο να ελεγχθεί. Στην συγκεκριμένη περίπτωση, η πλειοψηφία του κοινού μπορεί να εγκρίνει τα αποτελέσματα. Αλλά θέλουμε πραγματικά οι μελλοντικές εκλογές ανά τον κόσμο να αποφασίζονται από τις πολιτικές πεποιθήσεις του Mark Zuckerberg ή των απρόσωπων μηχανικών που ελέγχουν τι εμφανίζεται στην ροή ειδήσεών μας;